'Get the picture': Iconen in openbare ruimte niet altijd goed begrepen
Een symbool of ander icoon op straat waarmee Nederlandse en Vlaamse gemeenten iets uit willen leggen, wordt niet altijd door iedereen begrepen. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht (UU). De helft van de onderzochte iconen is onduidelijk. Vooral mensen met een andere taalachtergrond dan het Nederlands en laagopgeleiden hebben moeite om ze te begrijpen.
Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de Taalunie en sluit aan bij het algemene doel van de Nederlandse en Vlaamse overheid om begrijpelijk te communiceren. De gemeente Den Haag en de Stad Gent waren initiatiefnemers. Dat iconen niet automatisch makkelijker zijn dan tekst, is een belangrijk inzicht. Onderzoeker Charlotte van Hooijdonk (UU): “We denken dat beelden altijd makkelijk te begrijpen zijn, maar dat is niet zo. Ook daar spelen conventies een rol en je moet die conventies kennen, net als bij geschreven taal.”
Complexe beelden en afleidende details
Om inzicht te krijgen in het gebruik van gemeentelijke iconen en de begrijpelijkheid ervan hebben de onderzoekers 70 iconen geanalyseerd, negen icoonontwerpers geïnterviewd en een gebruikersonderzoek uitgevoerd. Daarin legden ze twaalf iconen voor aan 116 Nederlandse en Vlaamse deelnemers. Een belangrijk deel van de onderzochte iconen had betrekking op de coronamaatregelen.
Er zijn verschillende redenen waarom iconen niet worden begrepen. Instruerende iconen (blijf thuis bij klachten) en verbiedende iconen (vermijd drukte, ga niet naar drukke plekken) zijn bijvoorbeeld vaak complex omdat ze uit veel onderdelen bestaan. En soms bevat een icoon details die afleiden van de betekenis die bedoeld is, zoals het kleurgebruik. Onderzoeker Lisanne van Weelden (UU): “Groen associeer je met ‘goed’, ‘iets mag’. Het icoon voor blijf thuis bij klachten, waarbij de huisstijlkleur groen werd gebruikt, werd daardoor geïnterpreteerd als ‘je mag in dit huis hoesten’.” Tot slot bleek dat ontwerpers verschillende uitgangspunten hanteren bij het maken van iconen, en dat de begrijpelijkheid van de beelden lang niet altijd wordt getest bij publiek.
Adviezen voor gemeenten en ontwerpers
De onderzoekers adviseren gemeenten en ontwerpers om in iconen zorgvuldig om te gaan met kleur en de huisstijl hierbij nooit leidend te laten zijn. Bovendien moeten ze opletten bij het gebruik van visueel afwijkende of opvallende elementen, omdat die de interpretatie van het icoon kunnen beïnvloeden. Ook is het belangrijk om de begrijpelijkheid van iconen vooraf te testen bij verschillende doelgroepen. Volgens de internationale standaardisatierichtlijnen (ISO) moeten iconen die worden ingezet in de publieke ruimte gemiddeld 66% correct geïnterpreteerd worden. Uit de resultaten van het gebruikersonderzoek blijkt dat dit voor de geteste iconen nu niet geldt.
Een laatste conclusie uit het onderzoek is dat er meer uniformiteit in het ontwerp van iconen moet komen. Bekijk ook de infographic met de resultaten. De betrokken Nederlandse en Vlaamse gemeenten en ontwerpers spraken de wens uit om een gezamenlijke iconendatabank op te richten. De plannen en ideeën hiervoor worden besproken tijdens de talkshow 'Get the picture - de zin en onzin van iconen op dinsdag 9 november in Den Haag. Gemeentelijke ambtenaren, ontwerpers, communicatieprofessionals en andere belanghebbenden uit Nederland en Vlaanderen worden uitgenodigd om hier fysiek of digitaal bij aanwezig te zijn.