Logo Zoeken

Polarisatie en communicatie

10 oktober 2017Bernadet Timmer

Mensen gaan voortdurend met elkaar in gesprek. Managers praten zelfs 80% van de dag…. Maar als problemen echt ingewikkeld worden, is een gesprek niet meer genoeg. Dan is er een dialoog nodig om uit de wereld van ons eigen gelijk te stappen.

Blog_Bernadet_Polarisatie - 705x220.jpg

Hoe die wereld tot stand komt en wat we eraan kunnen doen, was het onderwerp van de Vakimpuls die Logeion en Wit Communicatie op 5 oktober gaven in het Volkshotel in Amsterdam. Bijzonder hoogleraar Strategische Communicatie Noelle Aarts was een van de sprekers en beschreef de kracht van de dialoog.
In tegenstelling tot een discussie of debat, waarbij het om winnen gaat, draait het bij een dialoog om de kunst van het samen nadenken (Bohm en Isaacs). “Dialoog heeft geen tegenstanders of winnaars. Het gaat om zoeken naar verborgen aannames, verborgen normen en nieuwe ideeën. Je hoeft het niet met elkaar eens te zijn of te worden, maar je moet wel voldoende overlap hebben”, aldus Aarts.

Gewelddadige communicatie
Als het resultaat van het voeren van gesprekken tevredenheid moet zijn, zijn we er niet zo goed in. Aarts: “Als mensen het niet eens zijn, voelen we afwijzing. We willen het liefst andermans gedrag veranderen. Veel communicatie is veel gewelddadiger dan we denken. Daardoor voelen mensen zich niet erkend, monddood gemaakt, beschuldigd. De loop van het gesprek wordt dus grotendeels bepaald door hoe het overkomt. Het is belangrijk dat mensen zich gehoord en begrepen voelen. Dit raakt aan identiteit. Mensen willen aardig gevonden worden.”

We zijn continu bezig onszelf goed neer te zetten. Het is onze sociale behoefte om erbij te horen, het verschil te maken, ertoe te doen (Erving Goffman). De interactie met mensen bepaalt het succes. Aarts ziet drie patronen in gesprekken: selectieve waarneming en framing, waardering van kennis en omgaan met emoties.

Goed luisteren
Selectieve waarneming en framing wil zeggen: als mensen iets horen of zien, maken ze er meteen een verhaal van; hun eigen interpretatie op grond van slechts enkele gegevens. “De rest verzinnen ze erbij.” Goed luisteren is verschrikkelijk moeilijk (Scharmer). We luisteren vooral ter bevestiging van wat we al weten (downloaden). Gericht luisteren naar nieuwe informatie doen we een stuk minder. Empatisch luisteren, je verplaatsen in het perspectief van een ander zonder oordeel, gebeurt nauwelijks. Laat staan generatief luisteren: inspiratie opdoen en iets nieuws creëren.  

Netwerken
‘De waarheid is het resultaat van discussies met vrienden’ (David Hume). Ook framen is selecteren. Dat doen we onbewust, de hele dag door. “Onze meningen, overtuigingen, normen en waarden delen we met heel veel andere mensen. We zijn ons hele leven afhankelijk van andere mensen. Daarom gaan we relaties aan, vooral met mensen die op ons lijken. Zo ontstaan netwerken van mensen die elkaar voortdurend imiteren.” Gedrag is besmettelijk (Christakis en Fowler). In de netwerksamenleving hebben we bondingnetwerken van gelijkgestemden en bridgingnetwerken van mensen die contact hebben met andersgestemden, in andere netwerken. In een community worden meningen al snel onwrikbare meningen.

Kennis inzetten
“We proberen vooral anderen te overtuigen en beroepen ons op persoonlijke ervaringen, zetten onze woorden kracht bij met metaforen en zetten feitenkennis in. Experts spelen daarin een bijzondere rol. Maar mensen accepteren de rol van wetenschappers niet meer. Ze gaan shoppen in de enorme supermarkt die internet heet. We praten bijna nooit over feiten, maar over interpretaties. Dus niet over 22 graden Celsius, maar over ‘te warm’ of ‘te koud’.”

Omgaan met emoties
“Emoties worden vaak gezien als vrouwelijk, irrationeel, een teken van zwakte. Maar ze gaan over onze basisbehoeften. Als je je emoties kunt benoemen, krijg je een heel ander verhaal. Ga het gesprek aan als je andersdenkenden tegenkomt. Er gaat een wereld voor je open! We zijn zelf – allemaal – verantwoordelijk voor de polarisatie. Als we ons beter bewust zijn van de betekenis van onze uitingen en die van anderen, dan ziet de wereld van morgen er een stuk mooier, spannender en aangenamer uit.”

Richtlijnen voor dialoog
Samenvattend zijn dit de ‘richtlijnen’ voor een goede dialoog:

  • luister met aandacht en respect,
  • vraag door tot de ander zich gehoord voelt en jij begrijpt wat de ander bedoelt,
  • erken meerdere perspectieven,
  • geef emoties de ruimte en neem ze serieus,
  • verken onderliggende normen en aannames,
  • werk toe naar concrete, haalbare vervolgstappen.