Column C#1: Geen 18? Geen druppel!
Jongeren moeten sinds 1 januari achttien zijn om alcohol te mogen drinken. Daarover moeten zij, en degenen die alcohol verkopen, geïnformeerd worden. Dat gebeurtop veel manieren, variërend van radiospotjes tot informatie op bierflesjes.
Vrijwel direct werd alom geroepen dat het weer eens een waardeloze campagne is; jongeren zullen op basis van deze informatie echt niet besluiten geen alcohol te drinken. Natuurlijk niet! Het is erg naïef te verwachten dat jongeren op basis van informatie rationeel en individueel beslissen hun gedrag aan te passen. Intussen is het nog veel naïever te veronderstellen dat de afzenders jongeren deze informatie geven om hen regelrecht tot een gedragsverandering aan te zetten. Dat is natuurlijk niet zo.
Overheden verstrekken deze informatie in de eerste plaats, omdat het wettelijk verplicht is nieuwe regelgeving kenbaar te maken. Mensen horen, lezen en zien. En vervolgens gaan ze praten. Jongeren: we drinken voortaan wel thuis! Ouderen: alcohol is schadelijk voor de ontwikkeling van de hersenen! Pessimisten: deze campagne is zinloos, niets zal veranderen! Optimisten: wij zijn blij met het initiatief!
Zo ontstaan gesprekken, op school en op straat, in het café en thuis. En in die gesprekken worden normen rond drankgebruik door jongeren opnieuw onderhandeld, uiteraard geholpen door veranderde wetgeving die het voor jongeren tegelijk lastiger maakt een biertje of shotje te kopen. Maar uiteindelijk beslissen jongeren zelf of ze al dan niet gaan drinken. En zo ja, hoe ze dat organiseren.
Filosoof Blaise Pascal zei eeuwen geleden: mensen trekken zich niets aan van argumenten, tenzij ze die zelf hebben uitgesproken. We kunnen mensen niet veranderen door argumenten te verstrekken, hoe redelijk die ook zijn. Hoogstens zijn voorwaarden te creëren die mensen stimuleren zelf te besluiten hun gedrag te veranderen. Nudging is op deze gedachte gebaseerd. Dat geldt ook voor de instrumentenmix (wetgeving, voorzieningen, belonen of boeten, informatie en communicatie) die de overheid inzet om het probleem van jongeren die al vroegtijdig stevig drinken op de kaart te zetten. Voornaamste doel: de norm veranderen. Of dat lukt wordt uiteindelijk bepaald in een zichzelf organiserend proces waarin de gesprekken die mensen voeren een belangrijkonderdeel vormen.
Noelle Aarts
Bijzonder hoogleraar strategische communicatie(Logeion-leerstoel)