Logo Zoeken

Column C#2: De zelfgerichtheid van ons zorgsysteem

1 maart 2015Noelle Aarts

Acht jaar werkte Masja Schakenbos in de jeugd-ggz. Ze is ermee gestopt, vertelde ze in de Volkskrant. Omdat ze niet meer gedwongen wil worden haar vak halfbakken uit te oefenen. Ook in de geestelijke gezondheidszorg is het marktdenken dominant geworden. Alles draait om productie, zichtbaar te maken via protocollen en bureaucratie. Schakenbos moest minstens acht kinderen per dag behandelen, om vervolgens in het systeem per minuut in te vullen wat ze op een dag had gedaan.

Lognw_Noelle-Aarts-2013.jpg

Bij nieuwe patiënten moet bovendien binnen een paar uur een diagnose worden aangevinkt in het digitale keuzemenu. ADHD, anorexia, depressie. Geen diagnose? Dan ook geen behandeling, want dan wordt er niet betaald. Een echt gesprek met een patiënt kunnen psychiaters niet meer voeren. Dat is te duur. In plaats daarvan doen ze snelle controles, schrijven ze pillen voor en laten de behandeling over aan goedkopere krachten.

Zo is de geestelijke gezondheidszorg verworden tot een systeem dat niet gericht is op de patiënt, maar op handhaving van haar eigen logica. Medewerkers worden gedwongen hun werkzaamheden zodanig te definiëren dat de hulpvraag met bijbehorende behandeling binnen de mogelijkheden van het systeem kan worden vastgesteld en betaalbaar blijft. Niet voor de patiënt, maar voor het systeem. Het gesprek doet er niet meer toe.

Onderzoek laat zien dat zelfgerichtheid een valkuil is voor elke organisatie. Ook voor gemeenten die in het kader van decentralisatie van de zorg nu keukentafelgesprekken voeren met zorgbehoevenden, met als doel de zorgvraag helder te krijgen. De kunst om een goed gesprek te voeren, hangt af van de vaardigheden van de betrokken ambtenaar. Hier valt, naar eigen zeggen, wel het een en ander te leren.

Daarnaast is het minstens zo belangrijk te voorkomen dat de mogelijkheid voor een zinnig gesprek al bij voorbaat is ingeperkt door strakke protocollen en starre bureaucratieën die enkel het behoud van het systeem, in dit geval de gemeente, dienen. Een sterke wil en bijzondere aandacht zijn nodig om de blik daadwerkelijk naar buiten te kunnen richten en de zaak mede te beschouwen vanuit het perspectief van de cliënt. De situatie in de ggz, zoals Schakenbos die schetst, leert ons hoe het in elk geval niet moet.