Logo Zoeken

The Fool on The Hill

20 maart 2018Marco Doeser

Doe je mee met een gedachte-experiment?
Stel: je wordt uitgedaagd door Magnus Carlsen, de wereldkampioen schaken, om tegen hem te spelen en tenminste een potje van hem te winnen. Schaken is niet jouw grootste hobby, maar die Magnus is best een aardige vent, dus je zegt ‘ja’. Je kent de spelregels een beetje, maar van tactiek heb je echt geen kaas gegeten. En je bent niet van plan om ook maar iets van het spel te leren.

schaken705x220website.jpg

Tussen jou en de Noorse grootmeester staan tien schaakborden te wachten op jouw openingszet. De kans is groot dat je op de meeste borden binnen een paar zetten uitgespeeld bent. Maar jij hebt één groot voordeel: na elk rondje van tien zetten gaan de verliespartijen van tafel. Die borden worden vervangen door verse, met nieuwe stukken. Elke keer opnieuw. Tijd speelt geen rol.

Je hebt inmiddels ontelbaar veel partijen gespeeld en bent even zovele keren genadeloos afgeserveerd. Op één partij na. Op dit ene bord doe je een aantal willekeurige zetten achter elkaar die toevallig goed uitpakken. En op dat moment, als de verliespartijen net van tafel zijn, ziet een voorbijganger jou zitten in gewonnen positie tegenover de wereldkampioen. De duizenden verloren partijen heeft hij niet gezien.

Je hebt meegeschreven en legt de voorbijganger geduldig uit hoe het spel is verlopen. Als hij een goede schaker is, herkent hij vast een paar fenomenale zetten en moet hij wel concluderen dat je een groot schaaktalent bent. Dat je succes hebt, zie je natuurlijk zelf ook wel. De weg ernaartoe kun je feilloos reproduceren, maar jij hebt echt geen idee waaróm je die zetten hebt gedaan.

Wat leert dit gedachte-experiment ons?

Ten eerste: toeval bestaat.

Ten tweede: perceptie is selectief.

Als je niet oplet, maak je gemakkelijk dezelfde fout als de voorbijganger die jou zag schaken. De vraag is: wat neem je waar? Of, beter gezegd: welke betekenis ken je toe aan de dingen die je waarneemt? Zie je het resultaat van doordachte keuzes of de laatste schakel in een keten van toevalligheden?

Ten derde: kwaliteit en succes zijn soms causaal verbonden, en soms ook niet.

Je kunt - als het meezit - de slechtste politicus aller tijden zijn, en toch de leider worden van het machtigste land ter wereld. Je kunt topman zijn van een oliereus of de grootste bank van Nederland, zonder moreel kompas. Je kunt dus de top van de berg bereiken en de rest van wereld verbazen met ongelofelijke onkunde.

Ten vierde: experimenten zijn eindig.

Het is aan ons - kiezers, klanten, kritische burgers - om the fools on the hill te laten zien dat ook andere wegen naar succes leiden. Bijvoorbeeld door anders te stemmen of anders te kopen. En ze zo te dwingen om af te dalen naar de voet van de berg, waar best verstandige mensen wonen.

 The Fool on the Hill

But nobody ever hears him

Or the sounds he appears to make

And he never seems to notice

But the fool on the hill

Sees the sun going down

And the eyes in his head

See the world spinning round

(The Beatles, 1967)

Marco Doeser is zelfstandig mediator en specialist op het gebied van dialoog, weerstanden en conflictcommunicatie. Hij is als associate verbonden aan MSLGROUP. Op 24 april geeft hij voor Logeion Confronteren kun je leren!, een kennissessie over de dynamiek van confrontaties, weerstanden en conflicten. Aanmelden kun je hier.