Logo Zoeken

Waardevol communiceren: het vak en de professional

21 september 2015Harrie van Rooij

De gemeente Appingedam heeft de communicatieafdeling opgeheven. Dat vertelt burgemeester Rika Pot in een interview met communicatieonline. De beslissing werd ingegeven door de noodzaak om te bezuinigen. Maar er bleken alleen maar voordelen aan verbonden te zijn, vertelt een tevreden burgemeester. Ambtenaren van de gemeente voelen zich nu zelf verantwoordelijk voor communicatie. Bovendien worden ze creatiever en flexibeler nu ze niet meer langs de communicatieafdeling hoeven.

Waardevol-communiceren.jpg

Vakgenoten waarschuwen al jaren voor deze ontwikkeling. Als je toegevoegde waarde onvoldoende zichtbaar is, kun je verwachten dat je gemarginaliseerd wordt. Is er inderdaad sprake van een zorgwekkende trend, een teken aan de wand? Die conclusie is voorbarig. We hebben de indruk dat heel wat gemeenten bezig zijn om de communicatie flexibeler te maken, dichter bij beleid en uitvoering te brengen, en vooral ook te zorgen dat de gemeentelijke organisatie zelf communicatiever wordt. Maar zonder de conclusie dat vakprofessionals hiermee overbodig zijn geworden.

Tegelijk is het vak wel degelijk kwetsbaar voor deze bestuurlijke gevolgtrekking. Communicatieprofessionals geven er zelf volop voeding aan. Als vakprofessie zijn we er in het algemeen sterker in het vak te marginaliseren dan de waarde ervan helder uit te drukken. Kijk maar naar de frames in de redeneerlijnen van de burgemeester van Appingedam.

'"Communicatie zonder afdeling communicatie is flexibeler.
Je moet de verantwoordelijkheid organiseren waar het gebeurt, niet bij een afdeling beleggen.
Ambtenaren worden creatiever zonder afdeling communicatie."
Het interview met burgemeester Rika Pot is te lezen op Communicatieonline.nl.

Op een cursus factor c krijg je het niet duidelijker uitgelegd. Hoewel daar de conclusie ontbreekt dat je prima kunt bezuinigen op communicatieve expertise. Daar zit natuurlijk wel het zorgelijke element. Je had je makkelijk de situatie kunnen voorstellen dat de afdeling communicatie zich anno 2015 een prestigieuze spilfunctie in de gemeente had verworven.De overheid verwacht immers veel van burgers als samenredzame en deliberatieve actoren. Hoe je ook tegen zulke ontwikkelingen aankijkt, de manier waarop de overheid haar relatie met burgers definieert gaat steeds vaker in termen van een interactieveld waarin begrippen als dialoog, deliberatie en communicatie voortdurend kernbegrippen zijn.

Tegen deze achtergrond is lezen dat een gemeente communicatie wegbezuinigt, net zo opmerkelijk als vaststellen dat gedurende een hittegolf de consumptie van ijsjes is verminderd.Je daarover als vakprofessional beklagen heeft weinig zin. Ieder vak zal zijn eigen nut keer op keer moeten onderstrepen en bewijzen. De burgemeester van Appingedam laat doorschemeren dat communiceren in feite een koud kunstje is. Als je er als bestuurder maar even rustig de tijd voor neemt.

Als dat zo was, sleepten discussies rondom bijvoorbeeld de opvang van vluchtelingen en zwarte piet zich niet zo eindeloos voort. Noelle Aarts stelde het bij de aanvaarding van haar hoogleraarschap nog eens vast: de dialoog wordt in de samenleving steeds vaker gezien als de oplossing voor alles. Ondertussen lukt het zelden met die dialoog. Vaker dan wederzijds begrip en aanpassing van standpunten, zien we polarisatie, uitsluiting en verharding ontstaan. Dat komt doordat dialoog geen koud kunstje maar een kunst is, zoals Noelle Aarts betoogt. En eigenlijk geldt dat voor alle communicatie, zeker als er heikele kwesties of moeilijke veranderingen in het spel zijn.

Wie overheidscommunicatie als vakdiscipline wil behoeden voor marginalisering, zal het over waarden moeten hebben. Over waarden met de grote W: hoe draagt communicatie, met en ondersteund door overheden, bij aan een institutioneel stimulerende context waarin actief burgerschap zich kan ontwikkelen? En ook over waarde met de kleine w: net als iedere volwassen discipline zal het communicatievak zijn waarde objectiveerbaar moeten maken in een opbrengsttaal die betekenis heeft voor bestuurders en alle andere betrokkenen.

Namens de vakgroep overheidscommunicatie van Logeion

Harrie van Rooij en Vera de Witte