Column C#9: Redelijke conflicten
Mensen zijn bang voor conflicten. Dat is begrijpelijk, ruzie is niet fijn. Toch vormen conflicten vaak aanleiding voor veranderingen die tot verbeteringen leiden. De Chinezen weten dat. Zij duiden het begrip conflict met twee karakters: gevaar én kans. Conflicten maken energie los en kunnen creativiteit genereren, aangezien ruziemakers alles uit de kast trekken om hun positie te versterken. Bovendien worden mensen in conflictsituaties verleid hun onvrede te uiten en dus te laten weten wat er werkelijk in hen omgaat. Het zwijgen wordt doorbroken. Een conflict waarin we elkaar confronteren met onze verschillen kan de lucht klaren, spanningen oplossen en een nieuwe basis leggen voor wederzijds vertrouwen. Zo worden relaties hersteld en ontstaat ruimte voor nieuwe mogelijkheden.
De Belgische politicologe Chantal Mouffe gaat in haar democratie-opvatting uit van het bestaan van conflict: ‘Dat democratieën conflictueus zijn, hoort bij een pluralistische samenleving. Als we willen leven in een maatschappij waarin mensen vrij zijn om er een eigen opvatting op na te houden, is het onvermijdelijk dat die opvattingen met elkaar botsen’, stelde ze vorig jaar in Filosofie Magazine. Volgens haar verliest democratie aan inhoud als de conflictueuze dimensie verdwijnt. Om tot een regeerakkoord te komen, hebben Rutte en Samson elkaar om beurten hun zin gegeven op bepaalde beleidsdomeinen. Zo zijn inhoudelijke discussies niet of nauwelijks gevoerd en werden mogelijke conflicten ontweken. De ideologische ruimte die daarmee ontstond is onmiddellijk ingenomen door goed gebekte populisten, aldus Mouffe.
Het is belangrijk om conflicten te erkennen en er effectief mee om te gaan. Koester het verschil, zei ook Mandela. We mogen het oneens zijn. We kunnen daarmee uit de voeten, omdat we beschikken over gezond verstand. De rede is volgens wiskundige en filosoof Johan van Benthem de smeerolie die mensen met elkaar verbindt. ‘Je ziet altijd weer dat er tussen verschillende denksystemen overgestoken wordt’, aldus Van Benthem in de Volkskrant. Kortsluitingen zijn meestal tijdelijk, uiteindelijk zie je dat in alle tijden en culturen de redelijkheid altijd de overhand krijgt. Om tot elkaar te komen moeten we de rede trainen, investeren in de kwaliteit van argumentatie, van de dialoog en van het maatschappelijk debat, stelt Van Benthem. Ik ben het zeer met hem eens en stel voor om hiertoe de nodige ruimte te creëren in het onderwijs.