Logo Zoeken

3D Communicatiedag - Wie niet weet waar de reis naartoe gaat, vaart altijd verkeerd

16 juli 2014Livia de Metz

Op 8 juli stemde ook de Eerste Kamer in met de wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) 2015 en daarmee staat het vast; in 2015 worden gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Een enorme opgave, ook voor de betrokken communicatieadviseurs. Deze zogenaamd 3D-operatie (want driemaal decentralisatie) gaat bovendien gepaard met forse bezuinigingen, over de hele linie ruim 20 procent. Het rijk wil immers met deze reorganisatie de snel stijgende kosten voor zorg en welzijn beteugelen. Een ordinaire bezuiniging? Ja en nee. 

Lognw_Movement.jpg

De onderliggende overtuiging van dit kabinet lijkt namelijk te zijn dat iedereen voor zichzelf moet zorgen. Dat kan ook in de vorm van samenwerking, dienst en wederdienst, burenhulp, een moestuintje maar hoe dan ook; zonder overheidsbemoeienis of –geld. Alleen wie het echt niet redt kan een beroep doen op collectieve voorzieningen. Het maatschappelijk vangnet wordt een vangnetje. Waar de overheid dan toch moet bijspringen geldt het ‘één gezin, één plan, één regisseur’ uit het regeerakkoord van kabinet Rutte-Asscher. Dit om te voorkomen dat allerlei professionals en instanties langs elkaar heen werken, soms tegen elkaar worden uitgespeeld; niet effectief, niet kostenbewust. 

Met nog maar een half jaar te gaan zijn de meeste gemeenten hard aan de slag om deze overheveling van taken zo goed mogelijk vorm te geven. Ook de gemeentelijke communicatieadviseurs zijn nauw betrokken bij de Grote Verandering. De inwoners moeten algemene informatie krijgen en ongeruste ouders, senioren, buren, mantelzorgers, gehandicapten stellen specifieke vragen die nú antwoord behoeven. En hoe bereik je straks de mensen die hulp nodig hebben maar daar niet om vragen? Hoe stimuleer je bewoners tot meer ‘zelf doen’ en burgerparticipatie? Voor onze commulega’s is dit een majeure mega-klus, ook omdat er nog zoveel onduidelijk is.
Maar ze hoeven niet hun eigen wiel uit te vinden. Alle ruim 400 gemeentes zijn hier immers mee bezig en ook elders is al van alles beschikbaar, bijvoorbeeld uit de instrumentenkoffer van Factor C. Guido Rijnja gaf de grote lijnen iets concreter inhoudUitwisseling en samenwerking liggen voor de hand. Sinds begin 2014 kan dat op een door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) geëntameerd digitaal platform en op 19 juni jl. trokken honderden professionals uit het hele land naar een speciale 3D Communicatiedag in Apeldoorn. Ik was erbij en samengevat; het was een nuttige dag vol uitwisseling en redenen tot zowel optimisme als bezorgdheid. Gelukkig hoeft niet alles op 1 januari 2015 klaar te zijn.

Deze dag deed bij mij wat overpeinzingen van wisselende aard opborrelen:
-             ik hoop dat de echt kwetsbare, zwakke medemensen niet al te zeer in de knel komen door alle veranderingen. U kent ze toch wel? Chronisch zieken, eenzame ouderen die iedereen van zich afsnauwen, uw teruggetrokken buurman met de gordijnen dicht en dooie plantjes in de vensterbank? Ik was mantelzorger en kan u verzekeren; echt kwetsbare mensen weten amper wat er gaande is, ze zijn niet bij machte om zich voor te bereiden op de ingrijpende en abrupte veranderingen, proberen hun ellende verborgen te houden. Ziek zijn is een dagtaak. Deze mensen hoor en zie je niet, ze kunnen de barricades niet op. Ze hebben onze compassie en hulp bitter hard nodig, inclusief menselijk contact. Dat kopje koffie of thee, tijd om te praten of begeleiding naar de dokter. Vaak steeds intensievere zorg. Meer tijd en kennis dan je vrij kunt maken als buurmens met werk, gezin en meer verplichtingen. En domotica (zo’n ‘intelligent huis’) biedt om allerlei redenen maar ten dele een oplossing. Deze mensen moeten kunnen vertrouwen op minstens eerder vermeld vangnetje... ik help ze hopen.
- de 3D Operatie levert onze gemeentelijke collega’s niet alleen veel werk op maar biedt hen ook een uitgelezen kans op kwalificatie op strategisch niveau. Ik betwijfel of die - eenmalige - kans wordt benut. Weten ze af en toe boven al dat werk uit te stijgen en daarnaar te denken en doen?
- mijn twijfel wortelt ook in het idee dat het werkelijk, wezenlijk mobiliseren van burgerkracht misschien niet in het belang is van de overheid.
O jee. Wat zeg ik nu weer? Een paar gedachtestapjes:
* de aanstaande 3D-decentralisatie en transitie is in mijn optiek niets meer of minder dan een overgangsfase, bedoeld om de mammoettanker 'Zorg, Werk en Welzijn' van koers te laten veranderen;
* de nieuwe koers voert richting A – blijvende kostenbesparing bij vooral de overheid (incl. gemeenten) en B - verantwoordelijkheid voor leven en welzijn zo laag mogelijk in de organisatie; bij de individuele burger. Voor onbepaalde tijd. 
U begrijpt vast dat ik niet toekom aan uitwerking en nuancering in dit korte bestek, maar de implicaties van die achterliggende bedoeling zijn enorm. Bijvoorbeeld:
*             veel meer ruimte voor al die burgerplannen en -ideeën die nu vaak stuklopen op bureaucratie, rigide voorschriften van overheidswege of ambitieuze bestuurders met grootse plannen;
*             op termijn veel minder ambtenaren en professionele zorg- en welzijnleveranciers.
Dit vereist ook bij bestuurders een fundamenteel andere mindset. Ik betwijfel echter of zij en hun ambtenaren bereid en in staat zijn om die wezenlijk andere rol te gaan vervullen. Een rol op afstand, waar mogelijk uit beeld. Dat zie ik nog niet gebeuren. Een wethouder wil toch in de krant hoor, met een foto erbij. Zeker tegen verkiezingstijd. Heel begrijpelijk, toch? En ook ambtenaren zullen zichzelf niet snel overbodig maken, uit al dan niet nobele motieven. Volgens mij hebben we hier een zwakke schakel te pakken in de 3D-filosofie;
- wat je op zo’n 3D-dag bijna zou vergeten; ook nu al zorgen honderdduizenden mantelzorgers en vrijwilligers voor de kruipolie in onze samenleving. Zonder hun inzet zouden sportclubs, verenigingen, buurtorganisaties, culturele instellingen en scholen - om maar wat te noemen - niet kunnen bestaan en zouden veel hulpbehoevenden niet meer thuis kunnen wonen. Slechts sporadisch komt dat stille leger in verzet, bijvoorbeeld als politici dwars tegen het eigen beleid ingaan met een mantelzorgboete die nog steeds boven ons hoofd hangt. Wat wil je nou eigenlijk, overheid?

Interessant, die 3D Communicatiedag. Een mammoettanker van koers laten veranderen is al lastig genoeg - maar wie niet weet waar de reis naartoe gaat vaart altijd verkeerd. Ik hoop dat we niet op de klippen lopen, dat er geen mensen overboord vallen. Ik wens onze gemeentelijke collega's veel humor, wijsheid en werkvreugde toe.