Column C#9: Leugentjes om bestwil...
Vanmiddag ben ik met de fiets behoorlijk hard gevallen. Een kapotte knie en een geschaafde elleboog waren het resultaat. Daar kwam ik trouwens thuis pas achter. Op het moment dat ik daar lag, onder mijn fiets, was mijn eerste zorg of iemand het had gezien. Want dat voelt voor schut en ik hou niet van publiekelijk afgaan. De meeste mensen niet. En dus zeg je op zo’n moment tegen de toegesnelde voorbijganger dat er niks aan de hand is, om vervolgens als een haas overeind te krabbelen en te verdwijnen...
In de jaren vijftig schreef socioloog Erving Goffman over dit fenomeen het mooie boek: The presentation of the self in everyday life. Met herkenbare, alledaagse voorbeelden laat hij zien dat mensen de hele dag druk zijn met gezichtsverlies voorkómen. En als we niet met onszelf bezig zijn, helpen we medemensen om niet af te gaan. In de hoop dat zij ons ook de hand boven het hoofd houden, mocht dat nodig zijn, aldus Goffman.
We zien dat terug in de gesprekken met elkaar. Daarin proberen we inhoudelijk van alles voor elkaar te krijgen. Maar tegelijk proberen we onszelf neer te zetten. We willen graag de goede dingen doen. En de dingen die we doen, goed doen. Nog liever willen we dat anderen vinden dat we het goed doen. Diverse studies bevestigen dit. Zo blijkt dat mensen al snel een paar keer per dag liegen om beter over te komen; het leugentje om bestwil. En als we op zo’n leugentje worden betrapt, gooien we er, om gezichtsverlies te voorkomen, liever nog een leugen overheen dan ons gedraai toe te geven.
Niet afgaan, gerespecteerd worden, erbij horen, ertoe doen. Het zijn fundamentele behoeften die we enkel in interacties kunnen bevredigen. Daar zijn we kennelijk behoorlijk wat energie, aandacht en tijd mee kwijt. Best jammer. Misschien helpt het wanneer we ons realiseren dat anderen met dezelfde problemen zitten. En we dus eigenlijk niet zo bang hoeven te zijn voor gezichtsverlies.
Noelle Aarts
bijzonder hoogleraar strategische communicatie (Logeion-Leerstoel) aan de Universiteit van Amsterdam en UHD aan Wageningen Universiteit
Deze column stond in Logeion-magazine #C9 van november 2012.