Empathie kun je leren
"Jongens, ik weet dat ik het niet moet hebben van mijn empathische vermogens", gaf een collega enige tijd geleden toe. De opmerking verraste mij. In het communicatievak is empathie de basis van begrip, de brug naar de ander, de kern van verbinding. In deze blog neemt Lotte Willemsen je mee in het begrip van empathie.
Dat je het niet 'moet hebben' van empathie in dit vak is als een professionele voetballer die beweert geen bal over te kunnen passen, of een arts die zegt dat diagnostiek niet zijn sterkste punt is. Daarom vond ik de opmerking ook zo moedig; het vergt lef om je zo kwetsbaar op te stellen en toe te geven dat er ruimte is voor groei.
Wat verstaan we onder empathie?
In vacatures voor communicatieprofessionals wordt vaak gevraagd naar empathisch vermogen. Het is wellicht een van de meest gevraagde eigenschappen. Maar wat bedoelen we daar precies mee?
Melissa Fuller promoveerde recent aan de Universiteit Twente op onderzoek naar empathie in het communicatievak. Hiervoor onderzocht ze wat empathie is, hoe je het kunt cultiveren, en ook aanleren.
De drie componenten van empathie
In haar proefschrift stelt ze dat empathie geen simpele, eenzijdige vaardigheid is, maar een gelaagd geheel met cognitieve, affectieve en gedragsmatige componenten.
De cognitieve kant gaat over het vermogen om andermans perspectief te begrijpen, de affectieve kant over het vermogen om emoties niet alleen te begrijpen, maar ook echt te voelen.
Omdat empathie vorm krijgt in relatie tot anderen, is er ook nog een gedragsmatige kant. Dat gaat over de expressie van empathie, zoals het vermogen om actief te luisteren en verdiepende vragen te stellen.
Een blinde vlek
Empathie is dus een complex iets. En juist omdat het zo complex is, overschatten of onderschatten we vaak ons eigen empathisch vermogen. Dat bleek ook uit Fullers onderzoek: communicatieprofessionals beoordeelden zichzelf vaak heel anders dan hun cliënten hen beoordeelden.
We denken soms dat we goed bezig zijn, terwijl dat voor de ander heel anders kan voelen – en omgekeerd.
De paradox van empathie
Daarom bleef de uitspraak van mijn collega nog lang in mijn hoofd hangen. Niet alleen vanwege de kwetsbaarheid die erin doorklonk, maar ook omdat er iets paradoxaals vanuit ging.
Ja, de zakelijke aanpak van mijn collega kon af en toe wat minder sensitief overkomen. Maar de opmerking zelf suggereerde ook iets anders – namelijk, dat mijn collega zich in de schoenen van de ander kon verplaatsen en door de ogen van een ander naar zichzelf kon kijken.
Misschien is het niet dat de collega empathie mist, maar dat er ontwikkelpunten zijn
Empathie is te trainen
Gelukkig laat het onderzoek van Fuller zien dat empathie trainbaar is. Met dit in mijn achterhoofd, realiseerde ik me dat mijn collega misschien wat empathischer naar zichzelf mag kijken.
Empathie vraagt bewustwording, oefening, feedback en reflectie. Want empathie is niet iets wat we wel of niet ‘hebben’, maar iets dat we continu kunnen verbeteren en verfijnen.
Dus laten we het niet alleen vragen van sollicitanten. Laten we het actief ontwikkelen, stimuleren en waarderen binnen onze teams en organisaties.
Want iedereen – van junior tot directeur – kan empathischer worden. En dat begint bij de erkenning dat we er allemaal nog in kunnen groeien.
------
Lotte Willemsen
Bijzonder hoogleraar op de Logeion-leerstoel Strategische Communicatie bij de afdeling Communicatiewetenschap van de Universiteit van Amsterdam (UvA).