Ook al draaierig van het kantelen?

Eén van de ruim honderd sheets uit de presentatie van Rotmans:
(we gaan...)
* van zenden naar delen
* van creatie naar co-creatie
* van informeren naar faciliteren

Wat je kunt doen om dat voor elkaar te krijgen binnen je organisatie? Eruit stappen, aldus Rotmans met een brede lach; eruit stappen en voor jezelf beginnen op basis van wat hij omschrijft als ‘samenredzaamheid’. Of proberen de organisatie van binnenuit te veranderen, daar reikte hij goed bruikbare tips voor aan.

Inspirerende, bruikbare woorden en ideeën dacht ik, tot ik Rotmans voorbeelden hoorde geven van bedrijven die hij aanhaalde als voorlopers van dat kantelproces: Google, Tesla, Uber, Airbnb, Amazon, iTunes. Voorlopers? Hmmm. Ze noemen zichzelf disruptief en dat lijkt de meeste politici en (andere) denkers sterk aan te spreken, ook Rotmans. Maar ‘disruptief’ is gewoon een neutraal woord, het betekent niets meer of minder dan ontwrichtend. Dus jazeker, taxi-app Uber is disruptief - maar terroristische aanslagen en Groningse aardbevingen zijn dat ook. Wat politici en (andere) denkers zich m.i. in dit geval moeten afvragen: wat wil zo’n bedrijf als Uber ontwrichten en waarom? Wie of wat wordt daar beter van?

Helaas kozen de meeste van vermelde bedrijven voor verdienmodellen waar vooral zijzelf en hun aandeelhouders rijk en beter van worden, op korte of wat langere termijn. Weet Rotmans niet dat Uber her en der onder andere zijn tarieven met tientallen procenten verlaagt in de strijd om marktaandeel en daarmee de chauffeurs grote problemen bezorgt¹? Wat Uber een zorg zal wezen omdat men inzet op zelfrijdende auto’s²? Dus op termijn: exit chauffeur-ondernemers, de passagiers doen gewoon zaken met Uber. Was dit de Rotmans die ik eerder in zijn betoog had horen zeggen dat vakbonden zo belangrijk zijn en blijven? Een bedrijf als Uber kiest voor ‘verdeel en heers’, op veilige afstand. Dit is geen pleidooi voor maffiose taxicentrales maar écht, de Ubers zijn ook geen altruïstische wereldverbeteraars.

Kunnen we niks beters verzinnen dan dit? Dragen wij, onze volksvertegenwoordigers en andere denkers geen verantwoordelijkheid jegens onze kinderen om hun toekomst wat beter vorm te geven? In Nederland lopen de komende tien à twintig jaar³ twee tot drie miljoen banen een groot risico te verdwijnen door automatisering, maar dat heeft nog steeds niet geleid tot principiële discussies over een ander verdienmodel voor B.V. Nederland, of over ingrijpende herverdeling van betaalde arbeid en inkomen.

Ik verwacht geen makkelijke antwoorden op lastige vragen, laat staan grote beloftes van onze al dan niet verkozen leiders. Maar ’t zou wel mooi zijn als ze de goede vragen gaan stellen, in ons aller belang, en samenhangende, constructieve ideeën ontwikkelen. Mijn vraag na deze masterclass; kantelen we voor Uber of kantelen we voor onszelf? Ik verwacht geen gemakkelijk antwoord – al vind ik dat wel een makkelijke vraag.

Meer over Rotmans
Rotmans is als hoogleraar Transitiekunde verbonden aan de Erasmus Universiteit. Hij is bekend als boegbeeld en voorman van Urgenda, een beweging die niet alleen tamelijk radicale veranderingen in politiek en samenleving voorstaat maar die - wetenschappelijk gefundeerd -  deze ook als onvermijdelijk beschouwt.

Bronvermelding (o.a.):
(1) http://www.nbcbayarea.com/news/local/Uber-Drivers-Protests-Strike-Planned--333401381.html
(2) http://www.pcmweb.nl/nieuws/taxi-dienst-uber-wil-zelfrijdende-autos-maken.html
(3 ) https://www.werk.nl/werk_nl/arbeidsmarktinformatie/achtergrond/gevolgen-van-automatisering-voor-de-werkgelegenheid