Logo Zoeken

De sprong in het 3D-diepe bad

19 november 2014Livia de Metz

Het nieuwe jaar nadert. Te snel, dit jaar? Op 1 januari 2015 is het immers zover; een ongekende overheveling van veel taken en behoorlijk wat minder budget van rijk naar gemeenten. Ook wel bekend als de 3D-operatie; de decentralisatie van taken op het terrein van jeugdzorg, werk en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Een pakket ter waarde van 16 miljard euro bij aanvang, teruglopend naar 10,3 miljard. Makkelijker gezegd dan gedaan. 

LOGNW_blog_landscape.jpg

In de afgelopen hebben de betrokken ministeries en de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) hecht met elkaar samengewerkt om zoveel mogelijk kennis te bundelen en middelen aan te bieden. Want waarom zou iedere gemeente het wiel moeten uitvinden? Ook werden er digitale platforms gebouwd en tal van bijeenkomsten georganiseerd voor afzonderlijke groepen; raadsleden, wethouders maar ook ambtenaren in alle gradaties en disciplines. Ik schreef eerder over de 3D Communicatiedag op 19 juni jl., waar gemeentelijk communicatieadviseurs uit het hele land elkaar troffen.

Maar waar gaat het om?
Op donderdag 13 november vond één van de laatste grote bijeenkomsten plaats in de aanloop naar 1 januari. Dat congres Decentralisaties in Uitvoering was bedoeld voor alle (gemeentelijke) beleidsmedewerkers, informatiemanagers, transitiemanagers/3D projectleiders en hoofden bedrijfsvoering (met name P&O en Financiën). En ik was erbij. Informatief, ook door de ontmoeting van die zo uiteenlopende disciplines.
Maar waar zijn wij eigenlijk mee bezig, waar gaat het om? Geen rare vraag hoor. Verantwoordelijk minister Ronald Plasterk maakte in zijn slotwoord onderscheid tussen transitie en transformatie; de decentralisatie per 1 januari is een mega-operatie maar die transitie is nog maar het begin. Lukt het om ‘de samenleving’ vervolgens te transformeren; zelfstandiger, zelfredzamer te maken?
Die vraag lijkt in de afgelopen tijd ondergesneeuwd. De trein denderde in volle vaart voort, liep soms bijna uit de rails. Halen we ongeschonden het eerste station; de transitie op 1 januari 2015? Daarover beluisterde ik uiteenlopende verhalen vol gemengde gevoelens op deze dag, naar boven afgerond voorzichtig optimisme. De ene gemeente is de andere niet. Je moet als hulpbehoevend klein of groot, jong of oud medemens maar hopen dat jouw gemeente greep op de veranderingen heeft en houdt. Brrr.

Stukje stand van zaken
Een greep uit wat inmiddels werkenderwijs duidelijk wordt:
- het kost ongelofelijk veel tijd en energie om de huidige hulpvragers van informatie op maat te voorzien maar dat werkt wèl het beste. Die investering kan veel frustratie voor de cliënt en kosten voor de gemeente = gemeenschap in later stadium voorkomen;
- want te vage, algemene informatie zorgt voor misverstanden, vragen en irritatie bij de ontvangers waarmee ze vervolgens bij o.a. het KCC (klantcontactcentrum) van hun gemeente terechtkomen;
- niet iedere gemeente weet synergie te bereiken tussen communicatiemiddelen en –planning. Het blijkt lastig maar noodzakelijk; je website + KCC en nog zo wat schakels op orde hebben voordat huis-aan-huis informatie wordt verspreid;
- er wordt rekening gehouden met incidenten, missers, hiaten. Sommige gemeenten kiezen bewust voor het piepsysteem; ‘u krijgt geen thuishulp meer (en als we u verder niet meer horen zal het wel goed wezen)’. Enerzijds begrijpelijk, anderzijds... het zal je dementerende moeder maar wezen. Of je knorrige oude overbuurman waarvan de kinderen veel te ver weg wonen... voor je het weet zit je te participeren aan zijn keukentafel;
- die onvermijdelijk geachte incidenten + daaruit voortvloeiende media-aandacht, publieke verontwaardiging, raads- en vast ook Tweede Kamervragen mogen niet leiden tot verkramping, dichttimmeren, controle die doel op zich wordt.

Echt, dit is niet meer dan een bijna willekeurige greep van wat ik op 13 november beluisterde. Heel begrijpelijk dat alle inspanningen nu gericht zijn op De Grote Transitie op 1 januari. Er lijkt echter te weinig tijd te zijn geweest om die te koppelen aan de transformatie naar die zelfredzamer samenleving op langere termijn, om daar goed en breed over na te denken. Het betekent dat er meestal op oude leest wordt geschoeid, op de oude voet wordt voortgewandeld. Volgens mij is dat nou juist niét de bedoeling van deze decentralisatie, maar zie dat in later stadium maar eens bij te buigen. Begrijpelijk en wel; een gemiste kans die ons veel geld kan gaan kosten.

Happy End?
Minister Plasterk citeerde in zijn afsluitende toespraak een eerder, elders ontmoette gemeenteambtenaar... of zijn speechwriter, over die 3D-operatie: ‘We zijn er nog niet klaar mee, maar wel klaar voor’. Ik help hem hopen, in naam van de zwakkeren van geest en/of lichaam die soms niet eens weten wat een netwerk is. Laat staan zo’n dinges kunnen opbouwen. Laat staan in een jaar, het afgelopen jaar van voorbereiding. Ik hoop dat ze niet stilletjes verdrinken tussen het wal en schip, daar in het diepe - alle goede bedoelingen ten spijt.